Το ενδιαφέρον της αμερικανικής ηγεσίας είναι πραγματικό και είναι πρωτίστως πολιτικό- Οι ευκαιρίες και τα όρια της αμερικανικής επιρροής και ο απρόβλεπτος κ. Σόιμπλε.
Αν και η Σύνοδος Κορυφής της Ε.Ε. την Πέμπτη στις Βρυξέλλες έχει στην ατζέντα της το μεταναστευτικό, τις διεθνείς εμπορικές σχέσεις (TTIP, CETA) και τις καυτές ευρωρωσικές σχέσεις, είναι αδύνατο να μην ασχοληθεί έστω και παρασκηνιακά με το ελληνικό ζήτημα. Εξάλλου, και μόνο το γεγονός ότι οι προσφυγικές πιέσεις και η ευρωτουρκική συμφωνία κρατιούνται με το ζόρι στα ελληνοτουρκικά σύνορα υποχρεώνει σε μια εξ αντανακλάσεως ενασχόληση.
Η κυβέρνηση επιδιώκει την τριμερή συνάντηση Τσίπρα με Μέρκελ και Ολάντ την Πέμπτη, με την προσδοκία να ανοίξει ένα παράθυρο στη συζήτηση για το χρέος, αν και είναι απίθανο η γερμανίδα καγκελάριος να αδειάσει τον Σόιμπλε, που σε διάφορα επίπεδα «ρυθμίζει» τις ευαίσθητες σχέσεις με τους Βαυαρούς Χριστιανοκοινωνιστές και τις εκ δεξιών πιέσεις στο Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα (ήτοι, από την Εναλλακτική για τη Γερμανία). Προσβλέπει, ακόμη, η κυβέρνηση σε μια ενίσχυση της αμερικανικής πίεσης προς τη γερμανική κυβέρνηση και, πέραν της ενδεχόμενης επίσκεψης Ομπάμα στην Αθήνα τον Νοέμβριο, ο οποίος έχει «υποσχεθεί» λύση στο θέμα του χρέους πριν το τέλος της θητείας του, η αμερικανική παρουσία έγινε αισθητή και με τη συνέντευξη του αμερικανού προέδρου σε ιταλικές εφημερίδες, με ένα «κήρυγμα» κατά τις λιτότητας στην Ευρώπη και ένα διόλου διακριτικό εγκώμιο στον Ρέντσι.
Η Ιταλία και οι άλλοι αδύναμοι κρίκοι
Για τον απερχόμενο πρόεδρο των ΗΠΑ δεν έχει ιδιαίτερο κόστος αυτή η μάλλον ασυνήθιστη στήριξη στον Ιταλό πρωθυπουργό. Φαίνεται όμως ότι τα μηνύματα που φτάνουν στις αμερικανικές υπηρεσίες για την αμφίρροπη αναμέτρηση στο δημοψήφισμα της 4ης Δεκεμβρίου εκπέμπουν ανησυχία. Μια ήττα του Ιταλού πρωθυπουργού στο δημοψήφισμα για τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις θα προκαλέσει σχεδόν αυτονόητα την πτώση του. Γι’ αυτό και ο Ρέντσι έχει επιδοθεί σε μια εκστρατεία αμφισβήτησης της ευρωπαϊκής λιτότητας- την οποία, ωστόσο, με αρκετή συνέπεια εφάρμοσε τα προηγούμενα χρόνια- και υπόσχεσης παροχών προς μισθωτούς και συνταξιούχους, σε μια προσπάθεια πολιτικής «εξαγοράς» ιδιαίτερα των συνδικάτων, που αρχικά είχαν ταχθεί υπέρ του «όχι» στο δημοψήφισμα. Φυσικά, η ανησυχία των αμερικανών και άλλων παραγόντων δεν είναι η κυβέρνηση Ρέντσι καθεαυτή, αλλά η θέση της Ιταλίας στην Ευρωζώνη. Αυτή τη θέση την αμφισβητούν μαζικά οι Ιταλοί καταθέτες, που από τον περασμένο Μάιο έχουν αποσύρει από τις ιταλικές τράπεζες πάνω από 80 δισ. ευρώ. Το ιταλικό τραπεζικό σύστημα κινείται επί ξυρού ακμής.
Το αμερικανικό ενδιαφέρον για την Ελλάδα, λοιπόν, είναι ευρύτερο. Το Brexit οι Αμερικανοί μπορούν κάλλιστα να το διαχειριστούν, προσφέροντας στη Βρετανία μια προνομιακή εταιρική σχέση που έτσι κι αλλιώς έχει θεμέλια. Αλλά ένας νέος κύκλος πολιτικής αποσταθεροποίησης στην Ευρώπη, με επί μέρους κρίκους την Ιταλία, την Ελλάδα, την ωθούμενη από τις αγορές σε νέο μνημόνιο Πορτογαλία, την ακυβέρνητη Ισπανία, τις υπό εκλογική αβεβαιότητα Γαλλία και Γερμανία είναι βέβαιο ότι θα ενισχύσει τις τάσεις αποσύνθεσης της Ε.Ε. και αυτό δεν είναι ό,τι καλύτερο και για την αμερικανική στρατηγική. Η οποία επενδύει πολλά στην κλιμακούμενη στρατιωτικοποίηση της Ε.Ε. και σε μια πιο στέρεη ευρωατλαντική συμμαχία απέναντι στη Ρωσία. Σημειωτέον ότι στην αυριανή ευρωπαϊκή Σύνοδο Κορυφής συζητιέται νέα παράταση των κυρώσεων κατά της Μόσχας. Και σ’ αυτή τη συζήτηση δεν προβλέπεται να διατυπωθούν ελληνικές αντιρρήσεις, κι αυτό εκτιμάται δεόντως και από την αμερικανική διπλωματία.
Το πολιτικό βάρος του ελληνικού χρέους
Σ’ αυτό το δυσεπίλυτο πάζλ το θέμα του ελληνικού χρέους έχει τα ειδικό βάρος του και για τους αμερικανούς. Είναι βάρος πολιτικό, και όχι οικονομικό, τουλάχιστον για τους ίδιους και για το ΔΝΤ, στο οποίο διατηρούν τον ηγεμονικό τους ρόλο. Το ίδιο ισχύει για την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ, που θέλει να αντισταθμίσει τη λιτότητα που εκπορεύεται από το Μνημόνιο με ένα συμβολικό έστω κέρδος. Χωρίς αυτό η θέση της είναι εξαιρετικά αβέβαιη. Και η «προφητεία» ότι θα διανύσει όλο το 2017 και το μισό 2018 εφαρμόζοντας το τρίτο Μνημόνιο για να καταλήξει σε ένα τέταρτο θα αποδειχθεί αυτοεκπληρούμενη. Αλλά και για τη γερμανική ηγεσία, ακόμη και για τον Σόιμπλε που επιμένει να υποστηρίζει ότι ενδεχόμενη ανακοίνωση των μέτρων για το χρέος τώρα θα «κακομάθει» την κυβέρνηση και θα την εκτρέψει από τον καλό δρόμο των «μεταρρυθμίσεων», το θέμα είναι μόνο πολιτικό. Συντηρεί απλώς την καθησυχαστική ρητορική ότι η Γερμανία δεν θα πληρώσει ούτε ευρώ στους «μπαταχτσήδες» Έλληνες.
Αναζητώντας μια «σιωπηρή» λύση
Πρέπει, λοιπόν, να θεωρείται βέβαιο ότι η αμερικανική ηγεσία θα ασκήσει πραγματική, και όχι ρητορική, πίεση στη γερμανική για κάποια υποχώρηση στο θέμα του ελληνικού χρέους. Έστω και άδηλη. Είναι αρκετοί οι παράγοντες που κινούνται με μεγαλύτερο βαθμό αυτονομίας από τη γερμανική κηδεμονία στην Ε.Ε.- η Κομισιόν, η ΕΚΤ και σε κάποιο μικρό βαθμό ο ESM-, αλλά κανείς δεν μπορεί να κάνει ένα αποφασιστικό βήμα αν δεν εξασφαλιστεί η γερμανική ανοχή, έστω σιωπηρή. Και σ’ αυτό η αμερικανική ηγεσία μπορεί πράγματι να ασκήσει επιρροή. Ήδη η προπαρασκευή που γίνεται σε τεχνικό επίπεδο από τον ESM προσφέρει ως εναλλακτική λύση τα βραχυπρόθεσμα μέτρα για το ελληνικό χρέος να «συσκευαστούν» σε ένα πακέτο κινήσεων για την αναχρηματοδότηση του δανεισμού του ίδιου του ESM από τις αγορές μέσω παραγώγων προϊόντων (αναμφισβήτητα μεγάλης τοξικότητας) που θα επιτρέπουν σταθεροποίηση επιτοκίων και επιμήκυνση για μέρος του ελληνικού χρέους που κατέχει ο ESM. Και σ’ αυτή την κίνηση τα αμερικανικά funds – και μια ενθάρρυνσή τους από την αμερικανική ηγεσία- μπορούν να βοηθήσουν καθοριστικά.
Φυσικά, αυτή η τεχνική λύση επ’ ουδενί καθιστά βιώσιμο το χρέος και καλύπτει τα κριτήρια του ΔΝΤ. Το μέτωπο αυτό πιθανότατα θα μείνει ανοικτό και το 2017, πέρα από την όποια αμερικανική επιρροή. Αλλά ακόμη και σε μια τέτοια ανώδυνη και άνευ κόστους λύση ο απρόβλεπτος κ. Σόιμπλε ορθώνει ήδη φραγμούς. Η δήλωσή του ότι θα επιθυμούσε ο ESM να είναι ο «ουδέτερος» οργανισμός που θα επιτηρεί την τήρηση του Συμφώνου Σταθερότητας, πέρα από άδειασμα της Κομισιόν, μοιάζει και με προειδοποιητικό πυρ προς την ηγεσία του ESM να αποφεύγει «μεροληπτικές» πρωτοβουλίες. Αν πράγματι η σκέψη Σόιμπλε φτάνει τόσο μακριά, ακόμη και οι δαιμόνιοι Αμερικανοί θα σηκώσουν τα χέρια ψηλά.
